Band 4
Seite 236
Zeile 25 |  6425 Videte, quoniam non solum mihi laboravi, sed omnibus exquirentibus veritatem. Eccli. 24 (47)— Quia sicut dicit ille fons eloquentiae Tullius ... a quo necesse est omne principium inchoare. (Prol.).
I Deus— Quia proprie speculationis est, de rebus subiective et materialiter loqui, in quantum scilicet sunt reducibiles transsumptive ad aliquem intellectum moralem ... de qualitatibus et humoribus est hic dictum (I cap. 1-23: De Deo, angelis, diabolo, homine).
II Membrum— Nota, quod secundum Avicennam membra sunt corpora ex prima humorum commixtione procreata ... senectus mea in misericordia uberi (Ps. 91, 11) (II cap. 1-61: De corpore et membris humanis).
III Dicto de homine, id est de corporis partibus, dicendum est de quibusdam hominis accidentibus. Et sic primo dicam de aetatibus ... virtutes coelorum movebuntur (Luc. 21, 26) (III cap. 1-23: De hominis condicionibus).
IV Quoniam iam dictum est de homine et de his, quae hominem constituunt, dicendum est aliquid de his, quae hominem destruunt et destituunt ... aedificasti signa prostitutionis tuae (Ez. 16, 25) (IV cap. 1-28: De infirmitatibus).
V Coelum et terra transibunt. Luc. 21 (33)— Sicut dicit Gregorius in libro Moralium 18, exponens praedictum verbum: Coelum et terra transibunt: Ab ea, quam nunc habent, imagine transeunt (Prol.).
— Mundus est universitas creaturarum, conglobata in sphaerae modum secundum Marcianum ... templum Dei sanctum est, quod estis vos (I Cor. 3, 17) (V cap. 1-63: De his, quae pertinent ad coeli et corporum caelestium naturam et ad temporum variationem).
VI Materia prima est cum forma principium omnium rerum ... prius debent factis exemplariter in se ostendere, quam verbaliter imperare (VI cap. 1-29: De materia et forma, igne et aere, et eorum impressionibus).
VII Avis secundum Isidorum dicitur ab a, quod est sine, et via, quasi sine via ... corpus quod corrumpitur, aggravat animam (Sap. 9, 15) (VII cap. 1-75: De avibus).
VIII Aqua secundum Isidorum dicitur quasi aequa. Semper est enim aequa... tamquam spuma gracilis, quae a procella dispergitur (Sap. 5, 15) (VIII cap. 1-14: De aquis et fluminibus).
IX Pisces secundum Isidorum dicuntur a pascendo, eo quod in aquis herbas ... discordias suscitant ut milites bellicosi (IX cap. 1-136: De piscibus).
X Animal dicitur, quidquid vitali spiritu vivificatur. Et sunt animalium tria principalia genera ... diabolum excaecat, in quantum vires eius attenuat et enervat (X cap. 1-113: De animalibus, vermibus et serpentibus).
XI Terra secundum Isidorum in mundo est posita, et a centro coeli intervallis aequalibus separata. Et dicitur terra, quia teritur ... qui autem patiens est, mitigat suscitatas (Prov. 15, 18) (XI cap. 1-133: De terra et eius partibus, necnon de gemmis et lapidibus pretiosis).
XII Arbor secundum Isidorum dicitur ab arvis, eo quod in eis nascatur. Et generaliter secundum Aristotelem duae sunt arborum species.
— Ebenus est lignum aethiopicum vel indicum, nigrum, lene, ponderosum.
— Ilex est species quercus, glandifera, cuius fructus secundum Plinium multas reficit nationes.
— Olea est arbor, oliva est fructus, oleum succus. Et est olea arbor viridis.
— Zaccarum est succus quarundam cannarum, quae sunt in litore Nili ... et eris semper supra et non subter. Deut. 28 (13) (XII cap. 1-193: De herbis, plantis et arboribus).
XIII Quoniam illa, quae ad rerum substantias et proprietates pertinent, Deo opitulante moralizavi ... casorum vel sonorum (Prol.).
— Color secundum Aristotelem in Sensu et sensibili cap. 3 est extremitas perspicui in corpore terminato.
— Numerus, sicut dicitur in principio Arithmeticae, est multitudo ex unitatibus aggregata ... tristes vero, id est peccatores, qui omnia ad malum reducunt, facit deteriores. Allega ut supra (XIII cap. 1-31: De naturae accidentibus).
XIV Quia Deus quotidie facit magnalia in Aegypto, mirabilia in terra Cham, terribilia in mari rubro (Ps. 105, 22), ita quod illi, qui navigant mare ... dicendum ergo puto de mirabilibus, et primo secundum ordinem regionum (Prol.).
— Africa generaliter est tertia pars orbis, ad meridiem constituta, in qua sunt multae latissimae regiones.
— Circa humanam naturam multa sunt mirabilia. Inter quae Solinus connumerat, quod vix est dare aliquem, quin plura adversa sustineat... non debet mortis periculum exhorrere. Rom 9 (3): Optabam ego anathema fieri pro fratribus meis (XIV cap. 1-75: De naturae mirabilibus).
XV A veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur (II Tim. 4, 4)— Dicit plantator et rigator.
— Cum qui plures deos posuerunt, quasdam virtutes rerum deos credide- runt ... sagittas suas ardentibus effecit (Ps. 7, 14) (XVI: Fabulae poetarum, praesertim Ovidii Metamorphoses, moralizatae; ineditus).
XV A veritate quidem auditum avertent (II Tim. 4,40)— Dicit plantator et rigator christianae fidei Paulus, apostolus Jesu Christi.
— Cum antiqui plures deos posuerunt et quasdam rerum virtutes deos crediderunt.
Expl: cum non sit intentionis meae in hoc tractatu aliquid praeterquam de fabulis exponere vel tractare.
Petrus Berchorius, Reductorium Morale (naturale), lib. I-XIV, 1328-1335 Avenione compositum, 1362 Parisiis correctum, auctum et tabulatum; lib. XV c. 1340-1342 Avenione compositus, 1362 Parisiis correctus et auctus.Reductorium Morale (naturale), lib. I-XIV, In prologo de hoc opere ipse dicit: Est ergo primum opus meum circa moralitates simpliciter, ad finem scilicet, quod ad omne propositum possit homo proprietates rerum adducere, et moralisatas, expositas et applicatas ad omne quod voluerit invenire. Et sic dico, quod ista prima pars continet librum de proprietatibus rerum, diversos libros mundi mirabilium, fabulas et aenigmata poetarum, quasdam figuras sanctarum Scripturarum, Ista enim omnia a me sunt excerpta et ad mores etiam applicata, et propter operis quantitatem in duo volumina sunt distincta... Circa denominationem vero operum praedictorum notandum est, quod quia in isto primo opere proprietates naturales deducuntur ad mores, ideo ipsum opus Morale Reductorium nomino. Lib. I-XIV ed. Antwerpen 1609. Köln 1650; 1669; 1684. Opera II, Köln apud Johannem Wilhelmum Friessem iuniorem, 1692, p. 1-994; Köln 1712. Lyon 1520. Venezia, apud haeredem Hieronymi Scoti, 1583, p. 1-698. Venezia, apud Gasparum Bindonem, 1589; Venezia 1631. Basel D II 2 (script. 1430 per Cuonradum Lapic; Johannis Burckardi capellani capellae s. Antonii, Basileae; legavit fratribus OP) f. 1-157: I-IV. Burgo de Osma, Catedral 11 (XV) f. 1-74: XV. Cambridge, Gonville and Caius College 56: I-XV, redactio altera. Cambridge, Pembroke College 197: I-XV, redactio altera Chartres 340; 349. Helsingfors, Univ. Fragm. Theol. AA 34 f. 1-19 (Toni Schmid). Oxford, Merton College 246: I-XV, redactio altera. Paris, nat. lat. 8123: XV; 14136: XV; 14412 f. 1-250: I-II; 16787: I-XV, redactio altera cum tabula. Paris, Mazarine 290 (St. Victor) f. 1-157: X-XI. Stockholm, Riksarkivet, KA FF Theol. 34 (Toni Schmid). Troyes 1624 (Clairvaux): XIV-XV. Venezia, Marciana I. 40 (2036; Valentinelli 108) f. 154-181: XV. | |
